12 сәуірде астаналық Rixos President Astana мейманханасында қазақстандық ғылыми жұртшылық «Жаңа Қазақстан – Қуатты Ғылым» форумы шеңберінде Ғылым қызметкерлерінің күнін мерекелеген.
Ғылым Күні бағдарламасына Ғылым Күніне арналған салтанатты іс-шара, Отандық ғалымдардың коммерциялық жетістіктерінің көрмесі, Ғылым қорымен қаржыландырылған “Өнертабыс питч”, KazTechnologies”, “ҒҒТҚН коммерцияландыру” үш панельдік сессиясы, Премьер-Министрінің орынбасары, Білім және ғылым министрі, Мәжілістің Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрағасы, Атамекен ҰКП Президиумының төрағасы қатысып, ғылымдарды салтанатты құттықтау және марапаттау және Орталық коммуникациялар қызметінде Брифинг кірген.
Бүгінгі күні қазақстандық ғылымда 22 665 ғалым (олардың арасында 54% әйел) 396 ғылыми ұйымда жұмыс істейді. Ғылыми қызметкердің орташа еңбек ақысы 152 мың теңгеден бастап 257 мың теңгеге дейін айтарлықтай көтерілген. Тарих, қазақ тілі, философия, археология, математика, шығыстану және басқа да пәндер саласындағы 4 000 астам ғылыми қызметкерлер осы жылдан бастап тұрақты еңбек ақысын алатын болады. Ғылыми жобаларды қаржыландыру мерзімі үш жыл орнына 5 жылға дейін ұзартылған. Постдокторантура үшін мыңдаған гранттарды бөлу жөніндегі бағдарлама бүгінгі күні қолданып келеді. Атап айтқанда, екі мыңнан астам жас ғылыми қызметкерлер жалпы сомасы 17 миллиард теңге гранттарды алған болатын. Сонымен қатар, осы жылдан бастап 500 қазақстандық ғалым дүниежүзілік қауымдастықтың жетекші зерттеу ұйымдарында тұрақты ғылыми тағылымдамадан өтетін болады.
Сондай-ақ ғылымға жастардың айтарлықтай келуін де айтып ескерту керек. 2018 жылы жас ғылымдардың саны 8000 адамды құрайтын болса, ал 2021 жылы ғылымда 9200 адам жұмыс істейтін болған.
ҚР Білімжәне ғылым министрлігі 130 жобаны іске асырған, соның ішіндегі 120 жобасы сату кезеңіне шыққан. Біздің ғалымдардың ғылыми әзірлемелерін экспорттау көлемі 346 миллион теңгеден асып кеткен. Инновациялық жобаларды коммерцияландырудан жалпы түскен табыс - 16,3 миллиард теңгеден артық.
ҚР БҒМ жанында ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыру жобалары бойынша гранттарды қаржыландыру жөніндегі операторы болып, ғылыми зерттеулерді қаржыландыратын Ғылым қоры табысты түрінде әрекет етеді. Атап айтқанда, соңғы 2 жыл бойы Қормен 130 жуық жоба қаржыландырылған; ғылымды қажетсінетін 120 өндіріс іске қосылған (олардың 15 өнімді экспорттауға шыққан); 1,5 мыңға жуық жұмыс орын жасалған және 45 лицензиялық келісім жасалған.
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің (ЦДИАӨМ) «Өнімді инновацияларды ынталандыру» жобасы (ӨИЫЖ) қазақстандық ғылымның дамуына және ғылыми идеяларды коммерцияландыруға салмақты үлес қосқан.
Әсіресе, ғылыми әзірлемелерді коммерцияландыру жобаларының көрмесінде («Ғылым қоры» АҚ, «QazInnovations» Инновацияларды дамыту жөніндегі ұлттық агенттігі» АҚ, ЦДИАӨМ және ДБ «Өнімді инновацияларды ынталандыру» жобасы (ӨИЫЖ)) Ғылым қызметкерлерінің күні ӨИЫЖ шеңберінде коммерцияландыру көзқарасынан ең табысты жобалар көрсетілген: «ReliveResearch» ЖШС, «Smart Metering» ЖШС, «Sezual» ЖШС, «X-Matrix» ЖШС, «Кентау трансформатор зауыты» ЖШС
Жалпы алғанда, 2016 жылдан бастап ӨИЫЖ шеңберінде Аға ғылыми қызметкерлерге арналған гранттар / Кіші ғылыми қызметкерлерге арналған гранттар (АҒҚГ/КҒҚГ), Өндіріс секторының консорциумдары (КӨСК), ҒҒТҚН коммерцияландыру жобаларына арналған инклюзивті инновациялардың консорциумдары (ИКИ) - грант бағдарламалары бойынша 5 конкурс (2016 ж, 2017 ж, 2018 ж, 2019 ж) өткізілген. Конкурстар нәтижесі бойынша 54 жобаны іске асыру үшін 10,7 млрд. теңге аударылған, бюджеттен тыс қорлардан 1,78 млрд теңге тартылған, бұл 16% құрайды.
Жобаларды іске асыру шеңберінде өнім 7 млрд. теңгеге жуық сомаға сатылған. 300 жұмыс орны жасалған. Зияткерлік меншіктің авторлары және ғылыми әзірлемелерді пайдаланылатын кәсіпорындар арасында 8 лицензиялық келісім жасалған. Лицензиялық келісімдерден роялти бойынша ғылымдардың келіп түскен жалпы табысы (ғылымдардың авторлық сыйақысы) 20 млн. теңгені құрайды.
Көптеген жағдайларда Білім және ғылым министрлігінің және Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің табысты қызметіне Қазақстанның дүниежүзілік ғылымдағы жайғасымы нығайтылған.
Осылайша, World Intellectual Property Organization (WIPO) тарапынан Ғаламдық Инновациялар индексінде «Зерттеулер және әзірлемелер (Research & development, R&D) мәні бойынша Қазақстан 2020 жылы 57 орын алған, ал 2021 жылы 54 орынға шығып, өз жайғасымын үш сатыға жоғарлатты.